Lütfen bekleyin..
Yeni doğan bebeklerin henüz vücut organları işlevsel olarak yetersiz olduğu için, örneğin bağırsak sistemleri tam gelişmediği için bu metabolizmaya en uygun olan besin anne sütüdür. Anne sütü sindiriminin kolay olması yönünden bebeğin gaz sancılarını çok az yaşamasına yardımcı olmaktadır. Dolayısıyla bebeğin gelişimi için mucizevi besin olan anne sütü ile bebek mümkünse 2 yaşına kadar beslenmelidir. Bebek ilk 6 ay sadece anne sütü ile beslendikten sonra ek gıda takviyeleri ile birlikte 2 yaşına kadar anne sütü ile beslenmesi en ideal olandır. Fakat bu her zaman mümkün olamamaktadır. Bunu sağlayamamanın çok çeşitli nedenleri vardır. Örneğin; bebeğin meme almak istememesi, anne sütünün acı olması, anne sütünün yetersiz olması ya da hiç olmaması, bebeğin doymaması, annenin emzirmeyi istememesi, annenin ve bebeğin olumsuz psikolojik durumları, bebeğin kilo almaması, vs gibi. Bütün bu sebeplerden dolayı bebek beslenmesi ek gıda ile desteklenmelidir.
İlk 6 ay sadece anne sütü ile beslenen bebeklerin ek gıdaya geçişi biraz zorlu olabilmektedir. Çünkü anne sütünün sıvı, kolay yutulur ve kolay sindirilebilir olması sayesinde bebek hiçbir zorluk çekmez. Fakat ek gıdanın partiküllü ve anne sütüne göre daha katı formda olması nedeniyle yutma refleksleri zayıf olan bebek ek gıdayı yutmakta zorlanabilmektedir. Bu yüzden anne sütünden ek gıdaya geçiş aşaması çok yavaş ve bebeği zora sokmayacak şekilde olmalıdır. Bebeğin alışkın olduğu beslenme şeklini değiştirmesi onun için oldukça zor bir süreçtir. Bu konuda bebeğimize karşı anlayışlı olmalı ve onu bu konuda asla çok fazla zorlamamalıyız. Bir besin grubunu sevmediyse bir hafta ara verilerek o besin daha sonra tekrar denenebilir. Böylelikle bebeğin değişen ve gelişen damak zevkini gözlemlemiş olursunuz. Ek gıda saati bebeğin karnının aç olduğu zamana denk getirilmelidir. Ek gıdaya geçiş zamanı geldiğinde önceleri günde 1- 2 çay kaşığı ile başlanmalıdır. Hatta bebeğin memeden farklı bir şekilde beslenmenin var olduğunu ona öğretmek için anne sütünü de çay kaşığı ile vermek faydalı olacaktır. Memeden emdikçe sabit bir şekilde alışkın olduğu miktarda sütün ağzına gelmesinden ayrı, çay kaşığı ile kısıtlı miktardaki sütü ya da besini ağız yoluyla yutma alışkanlığı edinmesi çok önemlidir. Yutma refleksleri yeterli miktarda gelişmeyen bebek ilk zamanlarda ek gıdayı soluk borusuna kaçırabilmekte, öksürebilmekte ve hatta boğulma tehlikesiyle karşı karşıya gelebilmektedir. Dolayısıyla ek gıda ile beslerken bebek mutlaka dik pozisyonda, az miktarda ve dikkatli bir şekilde beslenmelidir.
Bebeklere ek gıda takviyesi uygularken dikkat edilmesi gereken bir diğer unsur besinlerin bebekte oluşturabileceği alerjik etkilerin çok dikkatlice gözlenmesidir. Her bebeğin farklı bir alerjen yapısı bulunmaktadır. Dolayısıyla bazı besin maddeleri bazı bebeklerde alerji yapabilir. Bunun için ek gıda olarak verilecek besinden bir öğün verilerek 1 veya birkaç gün beklenmelidir. Bebekte herhangi bir alerjik etki görüldüğünde o besin öğesi bir daha asla verilmemeli ve hemen bir doktora danışılmalıdır. Hangi besinin bebekte alerjik etki yaratacağı hiç belli olmadığından asla bir besine çok güvenilmemelidir.
Ek gıdaya geçiş kurallarından bir diğeri; ek gıdanın anne sütünü tamamen kesmek olmadığı bilinmelidir. Hatta ek gıdaya geçilen ilk haftalarda ve ilk ayda ek gıda günde sadece 1 öğün olarak verilmeli, gerisi ise anne sütüyle tamamlanmalıdır. 6 aydan itibaren 1 yaşına kadar anne sütü bebeğin beslenmesinin büyük oranını karşılamalıdır.
Ek gıdaya başlanmasından itibaren ve ileriki aylarda bebekte kabızlık durumu sıklıkla karşılaşılabilir. Bu çok normal ve olası bir durumdur. Ek gıda ile bebeğin sindirim sistemi gelişmekte ve çalışması değişmektedir. Katı partiküllü gıdaların sindirilmesi sıvılara göre daha yavaş olduğundan hergün kakasını yapan bebeklerin kaka yapma aralığı artabilir. Bu kaka aralığı her bebek için farklıdır. Bir haftayı geçen kabızlık durumlarında mutlaka doktora danışılmalıdır.
Anne sütü dışındaki her besin öğesi ek gıda kapsamına girmektedir. Önceden de değinilen sebeplerden dolayı doktorunuz bebeğiniz için mama ya da ek gıda takviyesi önerebilir. Piyasada mama olarak çeşitli markalarda ve içeriklerde hazır bebek mamaları bulunmaktadır. Bu mamaların yanı sıra 6 aylık olmuş bir bebeğe artık ek gıda takviyesi zamanı gelmiştir. Öncelikle 6 aylık olduğu için oturma eylemini rahatça yapabilen bebeğin mutlaka oturması gerekmektedir. Mama koltuğu yemek yeme esnasında en ideal konumdur. 6 ayını dolduran bebek ek gıdaya öncelikle yoğurt ile başlar. Yoğurt pürüzsüz, partikülsüz formundan dolayı anne sütünden sonra en kolay yutulabilen besindir. Yoğurt içerdiği yüksek kalsiyum ile bebeğin kemik gelişimine büyük katkı sağlamaktadır. Doktorlar annelere ev yapımı yoğurt yapmalarını tavsiye etmektedir. Çünkü endüstriyel tipi yoğurtların çoğu maalesef çeşitli katkı maddeleri içermektedir. Bunun yanı sıra yoğurt yapımında kullanılacak olan sütün mümkün olduğunca inek sütü olmaması da önemlidir. Bunun nedeni ise inek sütünün bebeklerin sindirim sisteminde meydana getirdiği zorluklardır. Yoğurt yapımı için en ideal süt keçi sütüdür. Ancak bebek 1 yaşını geçtikten sonra inek sütü verilebilir.
Bebek için bir diğer ideal ek gıda da sebze çorbası püresidir. Sebze çorbası yapılırken alerjik etkilere karşı önce 1 ya da 2 sebze seçilmelidir. Sebzelerin mutlaka mevsiminde olmasına özen göstermek gerekir. Patates sebzesi hem kışın hem yazın kurtarıcı bir ana sebzedir. İlk gün bir çay kaşığı ile başlanarak her 2 günde 1 kaşık arttırılarak bebeğin alması gereken kalori ihtiyacı karşılanır. Seçilen sebzeler 1 çay bardağı suda haşlandıktan sonra rondodan ya da süzgeçten geçirilerek bebeğe verilebilir.
Yine püre formunda bebeğe verilebilecek besin grubu meyvelerdir. Yalnız meyveler verilirken dikkat edilmesi gereken şey; mutlaka her meyve tek başına ve az miktarda verilmelidir. Alerjik etki yapmadığına emin olunan meyveler daha sonra karıştırılabilir. Genelde çilek ve kivi alerjen etkisi yüksek meyvelerdir. Bu meyveler doktora danışılarak verilmelidir.
Bebek 7 ayını bitirdikten sonra artık et grubuna başlanabilir. Demir bakımından daha zengin olan kırmızı et daha çok tercih edilir. Bebek için en ideal kırmızı et kuzu etidir. Kuzu eti haşlanarak rondodan geçirilerek ve et suyundan çorbalar yapılarak bebek et grubu ile tanıştırılır. Bu arada çorbalara ve et grubuna sızma zeytinyağı da eklenebilir. Ek gıdaya 6. aydan itibaren geçen bebek 9. ayına geldiğinde artık günde 1 ya da 2 tam öğün ek gıda alıyor
olması gerekmektedir. Elbette ki her bebeğin ek gıdaya adaptasyonu farklı olmaktadır. Fakat ek gıdaya geçişin geç kalındığı durumlarda bebeklerin yutma reflekslerinin gelişmesi de gecikir ve bebek yeterli miktarda beslenemez.
Ek gıda ile birlikte bebeğe ne kadar su verilmesi gerektiğine değinecek olursak halen anne sütü alan bebeğin su ihtiyacı çok fazla artmaz. Fakat giderek artan ek gıda takviyesi ile anne sütü alımı da azalacağından su ihtiyacı artabilir. Su ihtiyacı bebeğin kilosu, yaşı, mevsime, günlük aktivite yoğunluğuna bağlıdır. Genelde bebeğin yeterli su alıp almadığı bezlerden anlaşılmaktadır. Yetersiz su alan bebeğin bezi daha kuru olmaktadır.
Ek gıda takviyesinde besinin katılık formu giderek arttırılmalıdır. Bu; bebeğin yutma, çiğneme, sindirim sisteminin gelişimi açısından çok önemlidir. Ek gıda takviyesinde ek gıda asla bir bebek için kabus olmamalıdır. Gerekirse yemeği önüne koyun ve incelemesine, kendi kendine tatmasına, keşfetmesine izin verin. Varsın eller, ağızlar, yerler, koltuklar kirlensin. Bir de unutulmamalıdır ki bebekler bazen kaşığı sevmeyebilir. Bu durumlarda hijyenik olan ellerinizle de bebeğinize ek gıda verebilirsiniz. Önemli olan bebeğin ek gıdayı sevmesi, alışması ve yeterli derecede beslenmesidir. Ek gıda takviyesinde bebeğin kilo almasına neden olan, gereksiz kalori içeren besinlerden mutlaka uzak durulmalıdır. Her kilolu bebek sağlıklı bebek anlamına gelmez. Aksine kilolu bebeklerin ileride beslenme alışkanlıklarından kaynaklanan hastalıklara yakalanma tehlikesi vardır. Bir bebeğin sağlıklı olması için yeterli miktarda beslenmesi ve mümkünse 2 yaşına kadar emzirilmeleri gerekmektedir.
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları
Uzm. Dr. Gökmen Alpaslan TAŞKIN
